Ergonomie: 4 Ergo bedrijven & speciale producten voor e-mountainbikers

De in Koblenz gevestigde ergonomiespecialisten uit Ergon werden in de jaren 2000 beroemd met hun ergonomische vleugelgreep. Maar ze zijn niet het enige bedrijf dat zich heeft toegelegd op fietsen zonder klachten. Ook veel complete fietsfabrikanten hebben het onderwerp ergonomie op hun agenda staan. Specialized was een van de pioniers die de interactie tussen mens en machine wetenschappelijk benaderde.

Bij SQLAB, oftewel Aesculapius, zegt de naam het al. Het bedrijf kwam oorspronkelijk uit de medische wereld. Vooral voor zeer sportieve bikers, of voor bikers die de neiging hebben om te verdoven in de zachte weefsels, een hot tip. Last but not least: de zadelspecialist Fizik, een van de belangrijkste merken, vooral in de racefietssector. Inmiddels hebben de Italianen ook offroad voet aan de grond gekregen met hun succesvolle Aidon E-MTB zadel.

We presenteren de vier bedrijven en speciale producten voor e-mountainbikers. We laten ook de experts van onderzoek en ontwikkeling aan het woord. Ze leggen ons uit hoe en waarom ze de ergonomie van de fiets belangrijk vinden.

(Klik om naar de bedrijfspresentatie te gaan)

Het was de vleugelgreep die het bedrijf Ergon, opgericht in Koblenz in 2003, beroemd maakte. Al in de jaren 2000 was de GS1 populair geworden onder toer- en trekkingfietsers. Ergon heeft inmiddels meer dan twee miljoen exemplaren verkocht. De geschiedenis van het bedrijf is nauw verbonden met Dr. Kim Tofaute. De professionele fitter en ex-competitieve atleet kwam van de Sportuniversiteit Keulen, waar hij had gewerkt aan het instituut van sportwetenschapper prof. Ingo Froböse. Bij Ergon speelde Tofaute een sleutelrol bij het opzetten van de ontwikkelingsafdeling. Interessant is dat het in Koblenz gevestigde bedrijf het eerste zadel pas in 2011 ontwierp.

De afgelopen jaren hebben de ergonomiespecialisten al snel diverse testoverwinningen behaald in ons zustermagazine BIKE met hun handvatten, rugzakken en zadels. In de e-mountainbikesector was Ergon bijzonder vroeg. Al in 2018 introduceerde het bedrijf uit Koblenz het eerste SM-E-Mountain zadel, dat met zijn brede neus, ergonomische uitsparing en verhoogde achterkant veel grip gaf op steile, motorondersteunde hellingen.

Het huidige vlaggenschip van het bedrijf is de SM E-Mountain Core*. Het hoogtepunt: Het zadel is dubbelwandig. Tussen de onderste schaal, die de veerpoten vasthoudt, en de bovenste schaal met het orthopedisch schuim zitkussen bevindt zich een kern gemaakt van BASF’s Infinergy-materiaal: een polystyreenachtig rubber dat al bekend is van de zolen van hardloopschoenen. Dit materiaal absorbeert klappen van de grond en zorgt ervoor dat het zadel een lichte zijdelingse schommeling van de heupen kan ondersteunen zoals tijdens het hardlopen. Zoals gebruikelijk bij Ergon zijn deze en alle andere zadels verkrijgbaar in een dames- en een herenversie.

>> juiste afstelling van het MTB zadel: zo werkt het! <<

>> Zo vinden vrouwen en mannen het perfecte zadel voor mountainbiken <<

>> Pijn bij het fietsen: wat te doen als het knelt? <<

EMTB: Bikefitting komt oorspronkelijk uit de professionele sport. Waarom is dit ook relevant voor e-mountainbikers?

KIM TOFAUTE: Als je maar tot aan de bakker om de hoek rijdt, kun je zonder fitting rondkomen. Vanaf rondleidingen van een uur worden problemen echter voor velen merkbaar. E-mountainbikers zitten vaak lang in het zadel en hebben ook vaker last van gevoelloosheid of pijn bij het fietsen door de hogere gemiddelde leeftijd. Dit is waar een fitting bijzonder de moeite waard kan zijn.

E-MTB’s neigen steeds meer naar steile zithoeken, breed stuur, korte cranks. Ergonomisch een probleem?

Je moet differentiëren. In een zeer sportieve toepassing helpt een steile zithoek om druk op het voorwiel te krijgen. Maar nogmaals, het prestatiegebied heeft de ontwikkeling gedicteerd. Voor het merendeel van de meer tourgeoriënteerde renners is dit een probleem. Hetzelfde geldt voor het brede stuur. Korte cranks zijn daarentegen een positieve ontwikkeling, omdat de kortere crankarm leidt tot meer gematigde hoeken bij het trappen.

De Californiërs zijn lang niet de enige complete wielenfabrikant die zich intensief bezighoudt met het onderwerp ergonomie. Bij Specialized werd echter vooral al vroeg onderzoek gedaan naar het onderwerp pijn tijdens het fietsen met behulp van wetenschappelijke methodologie. De aanleiding kwam van een artikel in een vakblad (zie interview met Emma Boutcher, Product Manager bij Specialized). Een fietsende arts, Dr. Roger Minkow, die tot dan toe pilotenstoelen en sportuitrusting had ontworpen, presenteerde Specialized-oprichter Mike Sinyard de eerste zadels die ruwweg op maat waren gesneden door scalpel als studies op een ergonomisch zadel met een uitsparing. Sinyard huurde hem prompt in en drukte het zadelconcept van Minkow door, dat op dat moment spacey leek. Ondanks de enorme tegenwind van de chauffeurs, ontwikkelingsafdelingen en winkels.

Tegenwoordig maakt Specialized zijn eigen zadels, schoenen, handschoenen en zolen. Grotere dealers bieden zelfs diensten aan tot professionele montage, waarvoor Specialized eigen software en meetinstrumenten heeft ontwikkeld. Het peperdure spiegelzadel uit de 3D-printer (hierboven), dat 500 euro kost, baarde onlangs opzien en werd door collega’s van BIKE magazine gecertificeerd als een hoog, maar niet baanbrekend nieuw zitcomfort.

Conventionele Specialized zadels kunnen het net zo goed. Voor de E-MTB vertrouwt Specialized voornamelijk op het brugzadel (onder), dat een zeer gedefinieerde zitpositie en veel steun naar achteren biedt met een verhoogde achterkant en een korte vorm. Een brede maar iets diepe uitsparing in het midden ontlast het zachtere weefsel. Zoals bij de meeste zadels moet de druk vooral op het zitbot liggen. De Bridge is ook los verkrijgbaar. Er zijn drie breedtes beschikbaar. In tegenstelling tot het peperdure 3D-geprinte Power Mirror zadel beginnen de prijzen bij een redelijk eerlijke 40 euro >> hier bijvoorbeeld verkrijgbaar zijn*.

EMTB: Specialized heeft zich in een zeer vroeg stadium beziggehouden met het onderwerp ergonomie. Hoe is dat zo gekomen?

Emma Boutcher: In de late jaren 90 toonde een medische studie van Dr. Irwin Goldstein aan dat fietsen het risico op erectiestoornissen bij mannen verhoogde. Dit was een bittere klap voor de fietsindustrie. Maar het was juist deze studie die de ontwikkeling van ons eerste body geometry zadel inspireerde.

Erop zitten en je goed voelen, dat is wat meer motorrijders associëren met Specialized dan met welk ander merk dan ook. Wat is het geheim?

Die is er niet. Maar als je het zo wilt zeggen, onze “geheime saus” is de combinatie van gedegen onderzoek, een brede database over fitting, nauwe samenwerking met onze chauffeurs en een zeer toegewijd ontwikkelingsteam. Als de rijder niet meer aan de fiets en het zadel denkt omdat ze gewoon passen, dan hebben we ons doel bereikt.

Het begon allemaal met de meting: Als verkooppartner van de Hobson-Seat uit de VS, die speciaal is ontwikkeld voor prostaataandoeningen, realiseerde SQLab zich al snel hoe belangrijk de juiste meting van de zitbeenderen is voor de juiste zadelbreedte. Tot op de dag van vandaag biedt het bedrijf een gereedschap op basis van golfkarton voor huishoudelijk gebruik.

In samenwerking met twee sportartsen ontwikkelt SQLab binnenkort het Active System, een elastomeer aan de achterzijde overgang van frame naar zadelschaal. Hierdoor kan het bekken heen en weer schommelen tijdens het trappen, in tegenstelling tot conventionele zadels – een beweging die volledig natuurlijk is tijdens het hardlopen. Naast het elastomeer zijn de zadels, die in fasen worden opgebouwd – SQLab noemt dit de Ergo-Wave – kenmerkend voor het Beierse bedrijf. De zadelneus, die vaak vrij breed en plat is, is het laagst, de steun voor de zitbeenderen is iets verhoogd, de achterkant van het zadel is nog hoger. Samen met de diepe uitsparing in het midden van het zadel moet het zachte weefsel volledig worden ontlast tijdens het zitten. Hierdoor bieden de SQLab zadels een duidelijk gedefinieerde zitpositie met maximale belasting op de botten. Dit is even wennen, vooral als je worstelt met gevoelloosheid in de zachte weefsels, maar je vindt hier de ideale partner.

Het speciaal voor de E-MTB ontwikkelde 60X* zadel biedt veel steun aan de achterzijde. Typerend voor SQLab is ook de brede selectie met vier maten van 13 tot 16 centimeter breed. Niet te verwaarlozen: Naast zadels biedt SQLab ook vele andere ergonomische onderdelen die pijn tijdens het fietsen moeten voorkomen. Van pedalen tot verschillend aangedreven sturen en inlegzolen tot grips. Vooral die laatste waren overtuigend in de laatste tests van ons zustermagazine BIKE. Met zijn zeer ergonomische vorm, ondanks volledige trailprestaties zonder echte vleugels, heeft de 711 Tech & Trail* het topje van ergonomie weggenomen.

EMTB: Waar gaat fietsergonomie over?

Max Hout : De mens is niet gemaakt om te fietsen, maar om te wandelen. De fiets moet daarom ideaal zijn aangepast aan de mensen op de contactpunten, zodat er geen pijn of schade is.

Met je zadels zit je uitsluitend op de zitbeenderen. Dit kan ongebruikelijk zijn. Wat is het ergonomische voordeel?

Een bot vervormt niet, noch wordt het verpletterd. Fysiologisch is het noodzakelijk om het bot te laden in plaats van de zachte weefsels. SAnders is er een risico op pijn of zelfs schade, vooral aan de geslachtsorganen.

Wat is belangrijk als het gaat om handvatten?

De vingers zijn, wanneer ze worden vastgepakt, hoekig, niet rond. Een goede grip moet hier rekening mee houden en het dienovereenkomstig ondersteunen. De carpale tunnel zelf kan het beste ontlast worden met een stuur met meer backbend, dan is een breed stuur ergonomisch gezien geen probleem.

Toegegeven, lange tijd waren vrij brede, Noord-Europese billen en de rechtopstaande rijhoudingen die typerend zijn voor MTB niet de ideale partners voor een Fizik zadel. Maar sinds enkele jaren is het Italiaanse merk, dat zijn naam ontleent aan de fonetische spelling van het Engelse woord “physique” voor lichaamsbouw, in opkomst. Naast racefiets- en crosscountryrijders richten de ontwikkelaars zich immers ook op sportieve endurorijders en e-mountainbikers. Zoals bij alle relevante ergonomische bedrijven, wordt de ontwikkeling hier uitgevoerd in nauwe samenwerking met bikefitters en met behulp van moderne hulpmiddelen zoals zitdrukmeting. Naast veel handwerk vertrouwt de dochteronderneming van de zadelgigant Selle Royal ook op een speciaal vacuümproces waarmee schuimzadels bijzonder nauwkeurig kunnen worden vervaardigd. Dit is cruciaal om de opvulhardheid van het zadel in de betreffende gebieden nauwkeurig te kunnen regelen.

Een van de zadels die op deze manier gemaakt wordt is de Aidon, die ontwikkeld is voor de E-MTB. Met een flexibele zadelschaal en dikke maar strakke vulling vangt hij in onze ervaring klappen van de grond goed op. Zoals de meeste moderne zadels, vertrouwt de Aidon op een duidelijke uitsparing om het zachte weefsel te ontlasten en een verhoogde achterkant om meer grip te bieden op de helling. Dit is hier vooral belangrijk, omdat het bovenmateriaal slijtvast is en gemakkelijk af te wassen, maar glad is.

De brede en goed gewatteerde neus maakt het mogelijk om aanzienlijk naar voren te glijden op de helling. Chic: In plaats van individuele afgezaagde veerpoten heeft Fizik lang vertrouwd op een doorlopend zadelframe waarop de zadelschaal is geklemd. Onze ervaring is dat dit leidt tot minder kraken en een hoogwaardige indruk geeft in de afwerking. Het Fizik zadel Aidon is verkrijgbaar in 145 en 160 millimeter breedtes vanaf 89 euro >> hier verkrijgbaar*. Zoals typisch is voor Fizik, is dit een goede keuze voor een sportieve klantenkring. Voor ontspannen tochten zijn er meer comfortabele op de markt.

EMTB: Lange tijd raadde Fizik zadels aan op basis van de flexibiliteit van de wervelkolom. Waar is ergonomie vandaag de dag op gebaseerd?

Alex Locatelli: Ja, het Spine concept is al lang beproefd en getest. Dankzij onze nauwe samenwerking met bikefitters denken we nu over nog meer aspecten na. Met name de zitdrukmeting stelt ons in staat om nog preciezer te werken in het zadelontwerp.

Wat is vanuit ergonomisch oogpunt de relatie tussen het gebruiksgebied en het zadel?

De geometrie van de fiets heeft een belangrijke invloed op de positie van de rijder op de fiets. Daarnaast stellen verschillende soorten wielen verschillende eisen aan een zadel.

Wat is belangrijk als het gaat om E-MTB’s?

Je zit heel lang in het zadel en vrij rechtop, zelfs steil omhoog, over wortels en hobbels. Ons Aidon E-MTB zadel heeft dan ook een dikke maar strakke vulling, absorbeert de flexibele zadelschaal bovendien schokken. Met de verhoogde achterkant geven we de renner houvast op steile hellingen.