Balkan Express: Fietsavontuur op het nieuwe Amazone-fietspad van Europa

Amazon is een krachtig woord. Eentje die associaties oproept: oerbos. Piranha’s. Constrictor slangen. Aap brullen. Halfnaakte indianen met blaaspijpen op smalle bootjes en allerlei andere clichés. Maar op de “Europese Amazone”, algemeen bekend als de Donau, ziet het er op dit moment anders uit: in plaats van piranha’s met scherpe tanden zitten er pondzware zoetwatervissen uit de karperfamilie in een pot, en onze contactpersoon van de inheemse bevolking heet Slobodan – een ontspannen, glimlachende oude heer in een versleten outdoorjas, die ons na een peddeltocht met zijn zoon Ljubisa instrueert bij de bereiding van de lokale visstoofpot heeft onze eetlust aangewakkerd.

Nee, dit is Brazilië niet. We zijn in Servië, aan een kilometerslange dode arm van de Donau. En zelfs dat is vrij exotisch: buitenlanders verdwalen hier zelden, en zelfs de lokale bevolking verschijnt voornamelijk in de gedaante van zwijgzame vissers. Geen geluid, behalve af en toe vogelgezang en een spetterende vis. Geen andere geur dan die van vochtige aarde, van de ijle rook van Slobodan’s kookvuur en die van het paprikapoeder dat hij hand voor hand in de soep gooit. Zijn zoon Ljubisa, of kortweg Ljuba, leert ons de eerste woorden van het Servisch: zijn vader, een voormalige visser, is een “salas”, een man van de rivier. De afgelegen huizen waar professionele vissers, amateurvissers en occasionele dagjesmensen elkaar ontmoeten, zijn “csardas”. Het elektriciteitsnet bestaat hier uit twee oude auto-accu’s die een oude radio voeden. Het Amazonegebied van Brazilië kan nauwelijks exotischer zijn. Om je een weg naar het gebied te drinken, helpt een groot glas schnaps.

Als we na vele uren op de fiets stappen, heeft deze uithoek van Servië vorm gekregen in ons geheugen – en het concept van de nieuwe fietsroute heeft tot op zekere hoogte gewerkt: Ljuba, die vanwege Corona zijn studie in het buitenland moest afmaken, verbond ons als uitlegger en vertaler met zijn thuisland. En zijn jonge outdoorbedrijf had twee tevreden klanten.

De Europese Unie heeft drie miljoen euro ter beschikking gesteld voor het project “Amazone van Europa” in Oostenrijk, Slovenië, Kroatië, Servië en Hongarije. Servië maakt geen deel uit van de EU (hoewel het de status van kandidaat-lidstaat heeft), maar het is onmisbaar voor de route – en een investering daar zou ook moeten dienen om de situatie te verlichten. In Osijek, aan de oever van de Kroatische rivier, staat een deprimerend monument: een kleine rode Fiat op een Russische tank herdenkt de aanval van Servië op zijn Kroatische buurland in de Balkanoorlogen van begin jaren negentig. Want waar vossen en reigers elkaar vandaag welterusten zeggen, liep het front aan het begin van de oorlog. Kogels en splinters zitten nog steeds vast in de muren van Osijeks huizen. Bij de beschietingen kwamen 800 mensen om het leven. En blijkbaar zijn Duitse toerfietsers tot op de dag van vandaag meer geneigd dan Kroatische dagjesmensen om de grensbrug over te steken.

Het is een bad hop op de top van de dijk boven het hoge, moerassige alluviale bos. De fietstassen stuiteren, de handen verkrampen. Als je de lijnen op de GPS-kaart mag geloven, schakelen we constant heen en weer tussen Servië en Kroatië over kleine asfaltwegen, onverharde wegen en splitsingen. Maar dit is slechts een historische grens die in het midden van de rivier liep voordat de Donau opnieuw een nieuw pad zocht. De brede rivier zelf, die op de kaart in de buurt te zien is, blijft urenlang onzichtbaar. Is dit Servië, Kroatië, Hongarije? En waar is de rivier eigenlijk? De bomen, vogels en bijen lijken zich er niets van aan te trekken. En veel meer zien we niet over lange stukken: het gebied tussen de dijken op beide oevers is tot 15 kilometer breed, dat zich bij vloed vult met de overstromingen van de Drava en de Donau. Maat TDe wilde oeverbossen zijn min of meer streng gereguleerde beschermde gebieden en dragen het label “UNESCO-biosfeerreservaat” – een gebied waar duurzame economische praktijken worden getest en gepromoot.

Uiteindelijk is het Hongarije dat fietsers en rivier weer samenbrengt – na een bittere onderbreking van de natuurlijke idylle. Iets achter de weinig spectaculaire grens tussen Servië en EU-lid Hongarije hadden militaire officieren stof doen opwaaien op zwarte pick-uptrucks, en een scherp geschoren strook had de zachte harmonie van bos en uiterwaarden onderbroken: Hongarije bouwde een drie of vier meter hoog, glimmend grenshek, bekroond door rollen gepantserd draad, bewaakt door wachttorens. Iedereen die de overblijfselen van de “zonegrens” in Duitsland kent, kan het zich voorstellen. Dan, slechts een paar kilometer later, is alles weer ontspannen en Amazone. Op een andere dode arm van de Donau zitten hier ook hobbyvissers. Naamplaatjes op het betreffende punt geven aan of Gabor of Istvan de lijn in het water houden.

Maar we parkeren de fietsen op een klein, omheind terrein en ontmoeten Endre, herkenbaar als een nationale parkwachter in zijn jachtgroene outfit. “Er zijn meer vissers dan voetballers in Hongarije”, grapt hij. Maar een deel van zijn werk is om jeugdgroepen dichter bij de riviernatuur te brengen zonder de bewoners meteen op te eten. Onze kano van glasvezel glijdt over de stilstaande arm van de rivier in een overstroomd alluviaal bos. Het is een slalom door bomen, en elke keer als Endre de boot stopt, heeft hij weer iets gezien: reusachtige zeearenden, razendsnelle ijsvogels, zelfs zwarte ooievaars voelen zich hier thuis. Met lichte peddelslagen blijven we drijven over bewaterde bospaden en door kanalen. Dan duwt een zwakke stroming bruinachtig water het overstroomde bos in. “Het heeft geregend in Duitsland en Oostenrijk”, zegt Endre, “het water stijgt.” Kort daarna openen het alluviale bos en de waterloop zich voor een geweldig gezicht: de open Donau is bereikt – glad maar angstaanjagend snelstromend water. Bruinachtig en minstens 200 meter breed, stroomt de rivier langs ons heen richting Kroatië, Servië, Roemenië, Zwarte Zee. Voorzichtig draaien we de boeg terug richting de fietsenstalling. Sla alleen niet om – uiteindelijk liggen hier misschien nog steeds piranha’s op de loer!?

De totale afstand van de “AOE Bike Trail” is ruim 1.200 kilometer en voert voornamelijk langs de Drava en later langs de Donau door vijf landen. Het gedeelte dat we beschrijven is het oostelijke deel van Osijek in Kroatië. De noordelijke en zuidelijke route werden gecombineerd tot een rondrit van ongeveer 270 kilometer in vier etappes. Het raakt Kroatië, Servië en Hongarije. Op eigen gelegenheid aankomen en vertrekken is tijdrovend. Als je meer tijd hebt en met het openbaar vervoer reist, moet je verder naar het westen beginnen. In het gedeelte dat we hebben afgelegd, loopt een deel van de overwegend vlakke route over onverharde en onverharde wegen, bijna altijd erg weinig verkeer. Dikke banden of een verende voorvork zijn comfortabel.

De GPS-gegevens voor de MYBIKE-rondrit op het Amazone-Europa-fietspad zijn te vinden Hier gratis te downloaden of in de MYBIKE-collectie op komoot.

De “Amazone van Europa-fietsroute” omvat niet alleen een gemarkeerde route door vijf landen, maar is ook bedoeld om een dieper inzicht te geven in de cultuur van de gastlanden door middel van extra ervaringen die in het boekingscentrum zijn geselecteerd – zogenaamde “verbazingwekkende momenten” – en om grotere delen van de bevolking te integreren in de toeristische sector in de deels structureel zwakke regio’s. Dergelijke aanbiedingen zijn natuurtochten, peddeltochten of de gezamenlijke bereiding van lokale specialiteiten. Het concept werd ondersteund door het Wereld Natuur Fonds (WNF) en de Europese Unie.

Lente en herfst. Midzomer is vaak heet, en ook rijk aan muggen uit de oeverbossen.

Cursus: De treinreis naar het startpunt in Osijek vereist enthousiasme. Zagreb is vanuit München inclusief fietsvervoer in ongeveer tien minuten te bereikenn uur. Vanaf daar is het nog zeker vijf uur (280 kilometer). Treinen met fietsvervoer kunnen niet online worden geboekt.

Bus: Flixbus reist van München naar Osijek in 15 uur. Als je op tijd boekt, kost de reis slechts 40 euro – maar alleen zonder fiets, die ter plaatse zou moeten worden gehuurd.

Apatin, Servië: Hotel Marina, tel.: +381 (0)25 5150068, www.marinaapatin.rs
Dit moderne appartementenhotel ligt direct aan een arm van de rivier en kijkt uit over de haven vol vissersboten. B&B/DR ca. 40 Euro.

Zmajevac, Kroatië: Baranjski Dvori, tel.: +385 (0)91 200 58 85, baranjskidvori.com.hr
Voormalige kleine hoeve met een ruime binnenplaats en een zeer goede regionale keuken. De warme eigenaar spreekt Engels. DBL/BB ca. 60 Euro.

De meest uitgebreide informatie en de GPS-gegevens van alle secties van de “Amazone van Europa Biketrail” vindt u op de pagina aoebiketrail.com. Dit boekingscentrum biedt ook georganiseerde reizen op secties. De “Explorer”-variant van een week omvat de transfer van en naar Mureck (bij Graz) en het grootste deel van onze rijafstand.