Fietstocht Harz: In de voetsporen van Goethe door het middelgebergte

Een zekere Johann Wolfgang von Goethe is er ook geweest. In de jaren 1770 toerde de grote Duitse dichter door het Harzgebergte. En hij was zo onder de indruk dat hij jaren later op een tweede en derde reis naar het Harzgebergte vertrok. Zo’n tweehonderd jaar later was een zekere Sven Bremer voor het eerst in het Harzgebergte. Op de kampioenschappen alpineskiën won hij de slalomwedstrijd van de mannelijke jeugd op de Andreas-Schmidt-Berg in St. Andreasberg. Puur sportief gezien had hij goede herinneringen. Anders was hij niet erg enthousiast over de Harz. Op de een of andere manier leek alles een beetje benauwd, somber, grijs en onuitnodigend. Griezelig kitscherige heksen van pluche en plastic grijnsden uit de etalages, de huiselijke keuken was op zijn best burgerlijk, maar niet goed.

Bijna 40 jaar later was het tijd om na te gaan wat er waar was van de sterk vervaagde herinneringen uit zijn jeugd. Wandelen, want Goethe was meestal onderweg, was uit den boze, koetsen rijden zelden meer, dus begonnen we aan een fietstocht door het Harzgebergte. En we realiseerden ons dat onze geplande route grotendeels in de voetsporen van Goethe moest treden. Alleen op de Brocken hebben we het niet gered – in tegenstelling tot de zwervende dichter.

Onze tour begint in Goslar. Goethe vond de stad een beetje vervallen. Tegenwoordig is het erg opgeknapt en slenteren toeristen van over de hele wereld door de mooie steegjes. We fietsen van Goslar naar de Innerste Dam en vervolgen onze weg langs de gelijknamige rivier in de richting van het bergstadje Wildemann. Op dit punt worden uiterlijk de foto’s van de sombere hars gewist. Sommige van de traditionele houten huizen hebben een kleurrijke verflaag gekregen, de zonnestralen veranderen de beek in een zilveren lint.

Bij mijn eerste bezoek aan het Harzgebergte, zo’n 40 jaar geleden, leek alles me benauwd en somber. De Harz nam zijn tweede kans met mij. Ik vond het erg leuk. Reisschrijver Sven Bremer

We rijden verder naar Clausthal-Zellerfeld. In de tijd van Goethe waren Clausthal en Zellerfeld nog twee zelfvoorzienende bergsteden die met elkaar concurreerden. Tegenwoordig is de geschiedenis van de mijnbouw te bewonderen in het Opper-Harz Mijnmuseum in de verenigde stad. Maar we hebben een beetje haast, want we slenteren al zo lang door de werelderfgoedsteegjes in Goslar, en racen daarom naar beneden om van de Okerdam over een bospad naar Torfhaus te komen.

Het ruikt er naar vers gekapt hout, het Kellwasser murmelt en gorgelt door het dichte sparrenbos, vogels landen op de met mos bedekte stenen aan de oever, nemen een bad en vliegen verder. Ergens in de verte klopt een specht. Langs de kant van de weg staan dichte bramenhagen, in het struikgewas vinden we bosbessenstruiken en knabbelen we uitgebreid aan de vitaminebommetjes.

We zijn blij dat we de kaart goed hebben bekeken, we zijn erg blij dat we het hebben aangedurfd om de route door de Harz zo vaak mogelijk over bos en bospaden af te leggen. We fietsen langs waar vos en haas “welterusten” tegen elkaar zeggen, terwijl dat in de Harz zou moeten zijn: waar lynx en haas “welterusten” tegen elkaar zeggen”. Sinds 2000 is de lynx opnieuw geïntroduceerd in de Harzbossen.

“Welkom in het legendarische berglandschap” is te lezen op de borden in het natuurpark Harz. “Welkom in de bewoonde wereld.” Het bord is nergens te bekennen, maar dat is wat we denken als we bij Torfhaus de Bundesstraße 4 oversteken. Daar komt het gebrul van de auto’s en vooral het geratel van de motoren je tegemoet; dikke mannen op vette machines.

Toen Goethe in die tijd Torfhaus passeerde, bleef hij gespaard van het gebrul, maar misschien genoot hij er net zo vant zoals wij: Vanaf hier heeft u verschillende vrije uitzichten op de Brocken. Het doet zijn naam eer aan en voor één keer is de 1141 meter hoge top niet in nevel gehuld. We zwaaien als we voorbij rijden, we hebben immers een afspraak.

Na St. Andreasberg gaan we op weg met de “Harzer Roller”, met 65 km/u rollen we vanaf de Odervijver naar beneden. Het is bijna 40 jaar geleden dat ik hier ben geweest. De foto’s uit mijn jeugd vallen als een puzzel in elkaar terwijl ik mijn blik laat dwalen over het bergstadje en de omliggende heuvels. Ik kan me de skipistes nog goed herinneren, evenals de hoofdweg in het dorp. De attractie is de Samson Pit, ooit een van de diepste mijnen ter wereld. Vandaag de dag is daar de laatste werkende drijvende kunst ter wereld te zien, waarmee de mijnwerkers de mijn binnengingen. Natuurlijk was Goethe er ook bij en noteerde in zijn dagboek: “Met Gods genade in en weer uitgereden. Ik was heel boos.” Dat doen we liever niet en in plaats daarvan eten we een huiselijk diner en dit keer niet alleen burgerlijk, maar ook goed.

De volgende ochtend staan we op de Oderberg en zijn het niet helemaal eens over de route. Terwijl we onze neus in de kaart steken, stopt er een boer naast ons en blijkt een 1a verkenner te zijn. Met zijn hulp vinden we weer een fantastische route door het midden van het bos.

Tussen Walkenried en Ellrich wijzen de borden ons naar de deling van Duitsland, terwijl we een ontspannen gondeltocht maken langs de zuidelijke rand van het Harzgebergte. Goethe maakte op dat moment een stop in Ilfeld, wij gaan liever door naar Stolberg. Omdat noch de bommen van de Tweede Wereldoorlog, noch de soms genadeloze bouwwoede van de DDR-kopstukken de boel hebben bedorven, waan je je terug in de middeleeuwen.

Vanuit het mooie vakwerkstadje gaat de route het Bodedal in en vandaar verder naar de Baumann-grot in Rübeland, waarvan de bizarre druipsteenformaties Goethe tot het uiterste fascineerden. Na een fikse bui fietsen we naar Blankenburg, wederom door het midden van het bos. Na het gieten valt het zonlicht door de bomen, tovert patronen op het pad tevoorschijn en laat de druppels in de bomen glinsteren als het zilver dat de mijnwerkers ooit uit de Harztunnels aan het licht brachten.

Na Wernigerode fietsen we een deel van de Europese Fietsroute 1. Maar omdat hier een stadsfeest is, wordt de “kleurrijke stad in het Harzgebergte” op een gevorderd uur de “blauwe stad in het Harzgebergte”. We blijven nuchter, we willen immers de volgende dag de Brocken beklimmen. Het barre klimaat op de top, zeggen wetenschappers, is ongeveer gelijk aan dat van een drieduizend meter hoge piek in de Alpen. Hooggebergteplanten zoals edelweiss gedijen goed in de Brockentuin. Blijkbaar krijgen ze genoeg water, want hoe dichter we bij de Brocken komen, hoe slechter het weer wordt. In Schierke regent het jonge honden en we besluiten af te zien van de tocht naar de top. In plaats daarvan rijden we langs de Kalte Bode. We krijgen het al snel behoorlijk warm, want na een paar ontspannen kilometers aan de oever van de rivier muteert het bospad in een singletrail over heuvel en dal tot meer dan 900 meter. Op de top van de berg was medefietser Martin nog steeds geïrriteerd dat we qua hoogte de grens van 4000 meter niet helemaal konden doorbreken. Maar in Okertal leidt het fietspad ons weer omhoog en aan het eind staan er maar liefst 4070 meter hoogteverschil op de fietscomputer op zo’n 275 kilometer.

Goethe zat diep onder de grond in de put van Simson en hij bevond zich op de hoogste top van het Harzgebergte. Dat is ons ook niet gelukt. Maar alles daartussenin vonden we verdomd leuk; de Harz heeft bij mij zijn tweede kans benut. We deden het tenslotte zoals de oude Goethe had voorgesteld: “Als je van het geheel wilt genieten, moet je het geheel in het kleinste zien.”

De GPS-gegevens voor de fietstocht door het Harzgebergte vindt u hier. Download hier gratis of te vinden in de MYBIKE-collectie op komoot

De ongeveer 275 km lange route begint en eindigt in Goslar en loopt grotendeels over autovrije bos- of boerenwegen midden in het prachtige landschap of over autoluwe landweggetjes, soms over zogenaamde fietspaden langs de weg.

De bewegwijzering laat soms te wensen over; Op de klassieke fietspadborden (groene letters op een witte achtergrond) kan slechts in beperkte mate worden vertrouwd. We hebben ons vooral gericht op de Indicaties voor wandelaars. Met uitzondering van het gedeelte tussen Schierke en Oderteich (alleen aanbevolen voor ambitieuze en ervaren MTB-fietsers), zijn de boswegen zeer goed te rijden met een normale trekkingfiets. De stijgingspercentages zijn gematigd op enkele uitzonderingen na.

Cursus: Vanuit Hannover is Goslar met de regionale trein in iets meer dan een uur te bereiken. Voor meer informatie www.bahn.de

Auto: Vanuit het noorden en noordwesten via Hannover over de A7 naar afrit 66 (Rhüden/Harz) en daar over de B82 en tenslotte de B6 naar Goslar. Vanuit het westen en zuiden neemt u ook de A7 richting Goslar. Als u vanuit het zuidoosten komt, kunt u het beste de A14 richting Magdeburg nemen en bij Bernburg via Quedlinburg en Wernigerode via de B6 naar Goslar.

Het Harzgebergte herbergt verschillende UNESCO-werelderfgoedlocaties. Dat Rammelsberg-mijnde historische oude binnenstad van Goslar en de unieke Waterbeheer Oberharz – ’s werelds grootste en belangrijkste pre-industriële energievoorzieningssysteem – delen het predicaat Werelderfgoed. Tijdens de Oude binnenstad van Quedlinburg met zijn meer dan 1000 vakwerkhuizen. De Gespecialiseerde werkplaats Wernigerode samen met het pompeuze kasteel is het even mooi, Kanton Stolberg is ook een juweeltje in vakwerk.

Indrukwekkend gelegen op een rots boven het Selkedal, de Kasteel Falkenstein, een van de best bewaarde middeleeuwse kastelen van heel Duitsland. De beste manier om het te verkennen is te voet wildromantische Bode-vallei, de steilste en ruigste canyon ten noorden van de Alpen. Het beste uitzicht heb je vanaf de Hexentanzplatz en de granieten rots Roßtrappe, die iets meer dan 400 m hoog is. Een ondergrondse attractie zijn de druipsteengrotten van Rübeland.

Stolberg: Natuurresort Schindelbruch, www.schindelbruch.de
Exclusief hotelcomplex midden in het bos met diverse restaurants en wellness & SPA

Hotel Stolberger Hof, www.stolbergerhof.de
Gelegen in het midden van het dorp, zeer goede prijs-kwaliteitverhouding, vriendelijke service

Wernigerode: Hotel am Anger, www.hotel-am-anger.de
Centraal gelegen, maar niets bijzonders. Vriendelijke bediening en prachtig uitzicht op het kasteel.

Goslar: Hotel garni Die Tanne, www.die-tanne.de
Bett+Bike bediening centraal gelegen. Uitgebreid ontbijtbuffet inbegrepen in de prijs, sauna.

St. Andreasberg: Hotel garni Vier Jahreszeiten, www.hochharzhotel.de
Bed+bike exploitatie, familiebedrijf op een steenworp afstand van het stadscentrum, overdekt zwembad en sauna

De Harzkeuken is meestal stevig en huiselijk: hartige worstjes, wild, forel uit de kristalheldere beekjes, paddenstoelen uit de bossen en vooral Harzkaas behoren tot de traditionele specialiteiten. De bekendste is waarschijnlijk de Harzer Käse, die even wennen is en op smaak wordt gebracht met karwij, ook wel “Harzer Roller” genoemd. Alle hartige gerechten in het Harzgebergte worden begeleid door een biertje van de Hasseröder-brouwerij of van de traditionele brouwerij in Altenau in de Oberharz.

Onze tip: De Orchidea Huong in Wernigerode is zeker een van de beste Aziatische restaurants in de nieuwe deelstaten. Het Japans-Vietnamese vijfgangenmenu is een aanrader. www.orchidea-huong.de

Fietskaarten van de Schmidt-Buch-Verlag (Jood. Schaal 1:50.000, 12,95 euro),
www.schmidt-buch-verlag.de

Bikeline fietskaart Harz (1:75.000, 6,90 euro), www.esterbauer.com

Kompas Fiets- en wandelkaarten Harz (Jood. Schaal 1:50.000, 10 euro), www.kompass.de, www.harz-wanderkarten.de

De belangrijkste informatie over het land en zijn mensen, bezienswaardigheden en de afzonderlijke regio’s vindt u in de Marco Polo Reisgids Harz, www.marcopolo.de

Vereniging voor Toerisme in de Harz, Marktstraße 45, 38640 Goslar, Tel. 05321/34040, www.harzinfo.de, Alles wat u moet weten over Nationaal Park Harz onder www.nationalpark-harz.de