Ophanging setup: Hoe haal je het meeste uit je vering

Demperpomp: gereedschap en meetapparaat in één

Quarq Shockwiz: Afstelling van complexe veerelementen

Hoe de veerelementen goed af te stellen

Encyclopedie voor basiswoordenschat voor verende vorken

Bij de Grünwalderbrug bij München rolt het fietsverkeer na het werk. We hebben Fabian en zijn Spezi Johannes net van het pad naar de BIKE-bus geleid en een paar woorden gewisseld, wanneer onze ophangingsexpert Florian Ohnesorg zijn mobiele telefoon tevoorschijn haalt en erop tikt. Hoe onbeleefd is dat? Heeft hij nu iets beters te doen dan zich op de fiets te wendlen? Geenszins. Florian is volledig betrokken.

“De juiste app is het op één na belangrijkste hulpmiddel na de demperpomp”, grijnst hij en blijft belangrijke gegevens over ophangingselementen en grond, rijstijl en gewicht in de smartphone invoeren. Nog een laatste tik, en het is al duidelijk met welke druk en hoeveel demperklikken Fabians chique Santa Cruz standaard moet worden ingesteld. “Oké”, zegt hij, “dus we hebben al een goede uitgangspositie. En nu gaan we het van dichtbij bekijken.”

Fabian, een gespierde kerel van bijna 100 kilo, stapt op zijn fiets om de negatieve veerweg te controleren en stapt heel, heel voorzichtig weer uit om de meting niet te verpesten. Expert Florian gebruikt de meetlat om te meten hoe ver het chassis onder zijn eigenaar is gaan knieën. Dan controleert hij met zijn demperpomp de druk van de ophangingselementen – en kijkt meteen teleurgesteld: “Soms komen er mensen naar mijn winkel waarvan het chassis praktisch dood is als een muis. Maar hier”, krabt hij zich achter de oren, “hoef ik niet veel te doen. De druk is zo ver.”

Tweede controle: rebound en compressiedemping. De richting is precies op de achterste driehoek, maar Ohnesorg vindt eindelijk wat hij zoekt op de vork. “Dat kan niet goed hebben gevoeld. 80 psi op de vork, bijna 100 kilo rijdersgewicht en een bijna open rebound! Dit is volledig ingetogen. Mag ik?” vraagt hij, terwijl hij de rode reboundknop helemaal naar rechts draait en dan heel voorzichtig, klik voor klik, een beetje terug. “Het moet zo passen”, zegt hij tevreden en ontslaat Fabian met zijn Santa Cruz voor de rest van de ronde.

In de beginjaren van het full-suspension fietsracen was de afstelling van de ophanging veel complexer dan nu: in plaats van relatief grote luchtkamers bepaalden veren van staal of elastomeren de veerstijfheid. In plaats van met olie gevulde cartridges met verschillende zuigers, kleppen en klikkende stelwielen, deed de interne wrijving van het systeem gedeeltelijk het dempingswerk. Om de veerstijfheid aan te passen aan de rijder moest vaak een vervangende veer worden gevonden – die niet altijd gemakkelijk te verkrijgen was, maar gezien slechts zes tot acht centimeter veerweg hadden motorrijders niets weg te geven. Het resultaat: weinig prestaties en veel sleutelen. Tegenwoordig worden stalen of titanium veren bijna uitsluitend gebruikt in lange slag downhill fietsen voor specialisten. De huidige ophangingselementen in de voorvork en achterdriehoek zijn veel gebruiksvriendelijker. Speciaal gereedschap en vetten zijn vervangen door een pomp en app of tafel. Een beetje pompen, een beetje draaien, dat kan ook oRubberen handschoenen.

Pas op de tweede fiets van onze kleine steekproef moest veringsfluisteraar Florian aan de slag met een klassiek monteursonderwerp: Johannes Schenk heeft met zijn Scott Spark een chique marathon vol aan de start geduwd. Ophangingscontrole: Tot nu toe is alles duidelijk, de instelling past bij het gebruik bergopwaarts. Het feit dat de vork niet van het stuur kan worden vergrendeld, blijkt een probleem te zijn vanwege de onvoldoende spanning van de Bowden-kabel. Twee keer een duimschroeven aandraaien en het probleem is klaar.

Ondanks alle vooruitgang is de afstelling van het chassis echter niet triviaal, zegt kopschroevendraaier Ohnesorg: “De specificaties van de fabrikant zijn slechts van beperkt nut omdat ze geen rekening houden met de gewichtsverdeling en rijstijl.” Daarnaast ontwikkelen de fabrikanten hun ophangingselementen voor een fictieve, middelzware standaardklant. Niet iedereen is tevreden over het instelbereik van de ophanging en demper, vandaar dat sommigen Specialisten Pas de ingewanden van de veerelementen aan. “Voor mensen met een normaal gewicht in een breed bereik is het afstemmen met onderdelenvervanging voor het ophangingselement nogal onzinnig”, zegt Ohnesorg, die deze service zelf ook aanbiedt. “Je kunt een chassis in ieder geval maar heel perfect instellen voor een bepaalde route of zelfs maar voor een deel ervan. Dit is iets voor topsport. Of voor de bijzonder lichte en zware.”

Als op commando rollen Katharina Brenner en haar vriend Elias Bluhm zich op. Katharina verplaatst zwaar materieel, een Scott Ransom met 170 millimeter veerweg. Zelf is ze nogal licht en tenger. “Oké, misschien zijn we niet ideaal voor jouw project”, zegt Elias. “Ik racete vroeger en werk nu parttime in de fietsenwinkel. Natuurlijk zit ik wat dieper in het onderwerp en zorg ik voor Kathi’s materiaal.”

Een jaar geleden ontdekte Katharina de bikeparks voor zichzelf, en zelfs als het instelbereik van de ophangingselementen nog steeds voldoende is voor haar lichaamsgewicht, is de setup een voortdurend probleem. Het gaat om de karakteristieke curve van de voorvork en een compressie-instelling die je armsterkte beschermt op trillingsafstanden, maar veerweg vrijmaakt bij landingen op het vlakke. Het lijkt niet gemakkelijk te zijn, want Florian en Elias besteden ongeveer 20 minuten aan het bespreken van extra luchtkamers, elektronische functies en kleine mechanische onderdelen. Op een gegeven moment verandert Katharina, glimlachend van plezier, haar gezicht in de rest van de zon. Uiteindelijk zijn alle tips veranderd, rolt de fiets onveranderd naar de rivier en beseft Florian dat een ophangingsopstelling niet alleen een technisch probleem is: “Ik zou al iets veranderd hebben aan de achterste driehoek. Maar dat zou psychologisch nogal uncool zijn geweest.”

Gewoon onmisbaar: Een speciale pomp voor de luchtveringselementen creëert niet alleen drukken boven de 20 bar, maar helpt ook bij het meten en fijn gedoseerde aftappen. Voor incidenteel gebruik volstaat een middelmatig geprijsd model zoals de rugzakcompatibele Topeak Pocketshock DXG (50 euro). Pompen met een analoge drukindicator zijn niet minder nauwkeurig dan modellen met een digitaal display, maar ze zijn iets moeilijker te lezen. Hoekadapters maken ook onhandig geplaatste kleppen toegankelijk. Bij het losdraaien van de pomp sist er altijd lucht uit. Het komt uit de pompslang. Bij het meten van de luchtdruk zonder opblazen, grote hoeveelhedenlumen luchtvorken tot 5 psi volgens de ervaring van het BIKE-testlaboratorium. Voor kleine achterwielophangingselementen met een druk tot meer dan 300 psi gaat maximaal ongeveer 10 psi verloren. Er is geen drukverlies tijdens de inflatie.

Complexe ophangingselementen, vooral bij aparte demping bij hoge en lage snelheden, kunnen nauwelijks perfect worden aangepast door de popometer. De Quarq Shockwiz met bijbehorende app maakt het makkelijker. De doos ter grootte van een stempel wordt met kabelbinders op de vork of schokdemper gemonteerd en verbonden met de luchtkamer. Tijdens een testrit meet de box vervolgens de druk en snelheid van de drukveranderingen en leidt gegevens af over de gebruikte veerweg en demperinstellingen. De app vertaalt de opgenomen gegevens in nauwkeurige aanbevelingen voor verschillende rijstijlen en ophangingselementen – tot aan het specifieke aantal klikken op de demper. De prijs is krap voor hobbyfietsers, maar sommige dealers lenen de magic box uit. Zo’n 350 euro van Sram.

Als de eisen aan het chassis groter zijn dan het standaard instelbereik, zullen gespecialiseerde ophangingstuners zoals de onderstaande bedrijven helpen (zonder te beweren compleet te zijn).

• Bike Performance, Dresden
• MRC Trading GmbH, Stegaurach, Duitsland
• Ultravelo, Lenggries
• R-Ophanging, Rudolstadt
• Flow fietsen, ingenried
• Fahrrad Fahrwerk, Tübingen
• HelmchenTuned, Düren
• Marcus Klausmann, Mahlberg

Eenvoudig te stromen: de bestelling telt. In principe is het proces identiek voor de vork en schokdemper. De kenmerken van rebound en compressie moeten ook op de voor- en achterwielen harmoniseren.

De glijdende bussen van de ophangingselementen worden gesmeerd doordat de fiets korte tijd is bereden of tien minuten ondersteboven is gedraaid en vervolgens is afgebogen. Alle demperbedieningen zijn open (tegen de klok in gedraaid). De luchtdruk wordt ingesteld volgens de specificaties van de fabrikant of op de huidige waarde gelaten.

In de beslissende rijpositie (d.w.z. centraal in de fiets staan voor trailbikes tot enduro), bepaalt u hoeveel van de opgegeven veerweg wordt gebruikt door het gewicht van de rijder plus bagage en de massa van de fiets alleen. Hiervoor worden de vaak aanwezige O-ringen of een tijdelijk bevestigde kabelbinder gebruikt. De beste manier om dit te doen is met iemand die de fiets stevig vasthoudt en de ringen naar de schraper duwt wanneer de rijpositie wordt ingenomen. Alleen en leunend tegen de muur werkt het ook. Demonteer vervolgens voorzichtig en meet de gebruikte veerweg.

Hoeveel verzakking correct is, hangt af van de algehele veerweg en rijstijl. Hoe meer reizen, hoe meer doorzakken gepast is. Op de voorvork is het meestal zo’n vijf procent minder dan op de schokdemper. Basiswaarden zijn 15 tot 20 procent aan de voorkant voor cross-country ophangingen en ongeveer 25 tot 30 procent voor de endurosector. De tafels op veel vorken zijn een indicatie van de luchtdruk. Tabellen op de achterschokdemper zouden onzinnig zijn, omdat de achterste driehoeken verschillende hefboomverhoudingen hebben. De rekenkundige bewerking is eenvoudig: als percentage wordt dezelfde hoeveelheid gebruikte reis gedeeld door de totale reis vermenigvuldigd met 100. De luchtdruk is ingesteld? Schroef vervolgens de pomp los en druk deze meerdere keren grondig samen. Hiermee wordt de druk in de negatieve luchtkamer aangepast. Hierdoor verandert de druk in de positieve luchtkamer – de eigenlijke veer – enigszins.

Nu De verzakking kan eindelijk worden aangepast. Ga er weer op zitten en meet de gebruikte veerweg. Laat indien nodig de druk los of pomp opnieuw.

De rebound demping is grotendeels onafhankelijk van de rijstijl en hoeft alleen maar overeen te komen met de luchtdruk. Bij Fox en Rockshox worden ze meestal aangestuurd met een rode knop. De rebound demping vertraagt de rebound zodanig dat het wiel niet als een stuiterbal wegspringt na een grote hindernis. Tegelijkertijd moet het wiel idealiter zo snel terugveren dat de veerweg bij de volgende hindernis weer beschikbaar is. De eenvoudigste manier om het correct in te stellen, is door naar de specificaties van de fabrikant te kijken. Rockshox onthult de juiste rebound voor de betreffende luchtdruk in de Trailhead-app, Fox verbergt de informatie op de website onder “Help” in de gebruiksaanwijzing of drukt deze rechtstreeks op de vork af. Het referentiepunt van de informatie daar zoals “min 14” betekent het aantal klikken waarmee de demping weer (tegen de klok in) wordt geopend vanuit de volledig gesloten toestand. Zonder de juiste informatie knijp je de vork of achterdriehoek maximaal in het lichaamsgewicht en laat je zo snel mogelijk los. Het wiel moet hooguit minimaal opstijgen bij het terugkaatsen. Vuistregel voor rebound: zo snel mogelijk, zo langzaam als nodig. Bij zeer koud weer wordt de demperolie taai. Dan is het zinvol om de rebound en compressiedemping verder te openen.

De juiste compressiedemping heeft iets te maken met persoonlijke voorkeur. Op de meeste vorken en veerpoten is een blauwe knop of hendel hiervoor verantwoordelijk. In het geval van dure ophangingselementen is er een regelaar voor hoge snelheid en een voor compressie bij lage snelheden. Bij slechts één controller gaat het echter meestal om de lage snelheidsdruktrap. Het regelt de compressiesnelheid en is onafhankelijk van het gewicht van de rijder. Te weinig compressie kan ervoor zorgen dat de vering te snel doorzakt op treden of in bermen of nerveus lijkt bij het trappen. Te veel compressiedemping verpest de respons. Het is een spel van vallen en opstaan. Cross-country bikers zullen de neiging hebben om hun chassis rustiger af te stellen dan toerfietsers met veel wortelpassages. Een relatief open compressiedemping in combinatie met de platforminstelling voor pedaalintensieve passages die op veel ophangingselementen aanwezig is, is een goede uitgangspositie.

De compressiedemping regelt de snelheid waarmee de vork of achterdriehoek afbuigt. Op sommige modellen kan het afzonderlijk worden aangepast voor snelle (hoge snelheid) slagen zoals landingen en grote obstakels en langzame krachten (lage snelheid) zoals remhoogtes of trapkrachten.

De karakteristieke curve geeft aan hoe het veerelement zich gedraagt onder toenemende belasting. Simpel gezegd: Als de vork één centimeter zakt met tien kilo lading, twee centimeter met 20 kilo en vijf centimeter met 50 kilo, is de karakteristieke curve een rechte lijn of “lineair”. Als hij in het begin op dezelfde manier reageert, maar bijvoorbeeld 70 kilo nodig heeft om vijf centimeter af te buigen en 180 kilo voor tien centimeter reizen, is zijn kenmerk “progressief”. Wanneer beide op dezelfde belasting staan, zal de progressieve vork gevoeliger zijn in het gebied van kleinere obstakels, maar zal hij minder veerweg gebruiken bij middelgrote tot grote stoten.

Voor één keer geen afkorting, maar gewoon het Engelse woord voor “verlagen”. Dit verwijst naar de veerweg, die uitsluitend wordt uitgebuit door het lichaamsgewicht van de persoon die statisch op de fiets staat of zit. De doorzakking is het uitgangspunt van de chassistuning.

Het kan in het Engels van alles betekenen, maar als het gaat om ophanging, gaat het allemaal om dikke plastic schijven die ook door leken in de luchtkamer van de vork en schokdemper kunnen worden gestoken om het luchtvolume te verminderen en daarmee de karakteristieke curve progressiever maken. Ze worden ook wel volume-afstandhouders genoemd.

Rebound demping vertraagt de snelheid waarmee de samengeperste (lucht of stalen) veer weer uitzet. Als er een aparte high-speed rebound demping beschikbaar is, vertraagt deze de rebound na volledige doorbuiging, omdat dan de grootste herstellende kracht optreedt.

Ophanging setup op de MTB: Hoe werken de verende voorvork en schokdemper?

Top 4 schroevendraaier onderwerpen: remmen, tandwielen, chassis, lagers

De MTB-ophanging aanpassen: perfecte setup uitgelegd in de video