Bucklige Welt: een sportieve fietstocht door het Sauerland

Je kunt je niet aan de indruk onttrekken dat de Sauerlanders alpine willen zijn, hel of hoog water. Alsof ze in dezelfde competitie genoemd willen worden als Tirol, Opper-Beieren of Salzburger Land. Vooral in het Hochsauerland voeren ze deze alpiene of alpiene cultus vrij ver door. Op onze fietstocht door het Sauerland komen we tal van restaurants tegen die zich alpenhutten of snackstations noemen en waar varkensschnitzels, Obatzter en pretzels worden geserveerd. De bediening moet zich soms in een dirndl persen, en tot overmaat van ramp wordt er ook Beiers bier geschonken – hoewel met Veltins, Warsteiner en Krombacher drie grote brouwerijen thuis zijn in het Sauerland.

Het is een beetje vreemd dat ze hier in Noordrijn-Westfalen (en een klein deel van Hessen) zo alpine doen. Als begroeting zeggen de mensen in het Sauerland ook “Moin”, zoals ze dat aan de Noordzeekust doen. Vanaf Kahler Asten ben je veel dichter bij Hamburg dan bij München, en de koeien op de weiden zijn meestal zwart-wit – zoals in Oost-Friesland. En over het algemeen is het Sauerland zo mooi dat het eigenlijk heel goed in het reine zou kunnen komen met het feit dat het gewoon het Sauerland is – en niet ook alpine.

Het zal waarschijnlijk te wijten zijn aan het feit dat de Sauerlanders de meeste van hun gasten in het wintersportgebied verwelkomen. Met ongeveer 80 kilometer aan pistes, voornamelijk in Winterberg en Willingen, zijn ze het grootste skigebied ten noorden van de Alpen. Wandelen is ook aan de orde van de dag: de Rothaarsteig, een van de beroemdste wandelroutes van Duitsland, loopt door het midden van het Sauerland. En voor mountainbikers en downhillers zijn er een aantal behoorlijk ingenieuze faciliteiten beschikbaar.

We wilden het verkennen op een toerfiets, het “Land van de Duizend Bergen”, zoals het Sauerland vaak wordt genoemd. Overigens zou de naam in 1936 zijn uitgevonden door een basisschoolleraar uit Wattenscheid. Bovendien schreef de leraar een stukje poëzie en schreef het volgende: “Sauerland, Siegerland, Wittgenstein – dit is een prachtige triade, melodieus en helder en zo fris als het bergwater dat van de duizend bergen van deze bultrugwereld naar het dal springt.”

De gebochelde wereld, dat werd door de leraar Hüls heel goed beschreven. Op de eerste dag van de tocht was ik ervan overtuigd dat het Sauerland Sauerland heet, omdat de spieren volledig zuur zijn op de talrijke giftige beklimmingen. Ik ben in ieder geval goed klaar na de eerste etappe van Meschede naar Willingen en bijna een beetje boos op mezelf dat ik mezelf niet op een e-bike heb getrakteerd. Medefietser Henning is onderweg met elektronische ondersteuning en heeft veel plezier om op elke klim langs me te fluiten. Landschappelijk is het hier in het Hochsauerland allemaal picobello, maar voor fietstoeristen zouden de Sauerlanders wat moeten toenemen. Ze hebben een organisatie opgericht met de naam “Radwelt Sauerland”. Maar wat heb je eraan als de fietspadbordjes ontbreken of zo vervaagd zijn dat je ze niet meer ziet. Dat geldt tenminste voor het Hochsauerland. Later fietsen we langs premium fietsroutes die ongeëvenaard zijn. Maar een paar honderd klimmetjes later.

Achter Brunskappel is het godzijdank een ontspannen wandeling langs het dal. Dit is ook erg mooi, maar draagt een naam die vandaag de dag niet meer acceptabel is: het heet Negertal, genoemd naar het riviertje de Neger. Achter Olsberg rollen we door het beschermde natuurgebied Gierskopp-Bachtal en zien we de Bruchhauser-stenen boven de daken van het mooie Elleringhausen. Er zijn er vier: Feldstein, Goldstein, Ravenstein en Bornstein. De rotsen steken prominent en prominent uit de Istenberg omdat hun vulkanisch gesteente porfier duizenden jaren meer verwering heeft getrotseerd dan de omringende leisteen.

Willingen heeft geen rotsen. Willingen heeft skipistes, Willingen heeft mountainbikefaciliteiten waar downhill-specialisten met de lift de berg op kunnen worden getrokken om in een afwijkend tempo naar beneden te racen. Bovenal heeft Willingen pubs en bars. De plaats wordt beschouwd als de “Ballermann” van het Sauerland. Er wordt gezegd dat de Sauerlander niet per se zelf in het glas spuugt. “Man drinkt, paard drinkt / In de SauerlEn het is andersom.” Dat is een populaire uitdrukking hier. Maar wat er in het hoogseizoen in Willingen gebeurt, is ook weerzinwekkend voor de meeste inwoners. Ze verdragen het gewoon omdat ze er vaak goed van kunnen leven.

Dat is niets voor ons, dus we ontbijten snel en gaan verder. Vanaf het fietspad aan de rand van het dorp heb je een goed uitzicht op het viaduct, een historische spoorbrug over de Itter, voordat je bij de Mühlenkopfschanze komt. En dit is eigenlijk de grootste skischans ter wereld. Schansspringen, let wel; Er zijn enkele ski-vliegheuvels die groter zijn. Hier worden regelmatig wereldbekerwedstrijden gehouden, die 40.000 of meer toeschouwers trekken. Nu, midden juli, is het niet gegarandeerd dat iemand daar naar beneden springt, dus maak snel een selfie voor de skischans en ga verder.

Achter Usseln rijst een berg met de mooie naam Kahle Pön 775 meter de lucht in. We rollen onder de top door over eenzame bospaadjes naar een uitzichtpunt, dat een heel simpele, maar ook heel coherente naam heeft gekregen. Het heet gewoon “Beautiful View”. We genieten ervan voordat we in haarspeldbochten afdalen naar Titmaringhausen. Het gehucht met zijn vakwerkhuizen ziet er van een afstand mooi uit. En Titmaringhausen is ook mooi als je eenmaal in het dorp bent aangekomen. Dit is niet altijd het geval in het Sauerland. Het is niet ongewoon dat mensen van een afstand denken: “Oh, wat mooi, dit contrast met de witte muren en de donkere vakwerkhuizen midden in het groene landschap.” Van dichtbij bekeken is het echter zo dat de Sauerlander zijn plaatsen ook heel goed kan bederven. Dat hij zijn ooit groene tuinen volledig afsloot met beton en ze vervolgens weer probeerde te verfraaien met begonia’s of andere sierplanten in rijen.

Landschappelijk is het Sauerland een echt hoogtepunt in het noorden van de republiek. In sommige toeristenoorden ligt de vergelijking met de Ballermann op Mallorca helaas vaak voor de hand.– Sven Bremer, MYBIKE-reisschrijver

Winterberg heeft ook vrij veel beton. Dit is waarschijnlijk het logische gevolg als u zowel in de zomer als in de winter duizenden en duizenden gasten wilt ontvangen. We eten zowaar een paar witte worsten in een van deze alpenloodsen en dan een Kaiserschmarrn, dan gaan we verder, langs de skipistes, de bobslee- en rodelbaan in de richting van Kahler Asten. Eigenlijk wilden we de calorieën wegtrappen door helemaal met de fiets helemaal naar boven te klimmen, maar toen, uit de tijd en omdat het toch zo heiig was, reden we recht naar beneden door een heerlijk geurend bos richting Lennetal.

In het bos deed zich weer het oriëntatieprobleem voor, als je onderweg bent zonder “navigatiesysteem”. Want er zijn tal van borden voor wandelaars, maar op een gegeven moment geen meer voor fietsers. Soms maakt dat niet uit, dan zijn de wandelpaden ook ideaal om te fietsen, maar soms ook niet.

Beneden in het dal is het weer makkelijker. Het fietspad loopt altijd parallel aan de Lenne, bijna altijd van de landweg af over kleine, autoluwe paden en door opgeknapte vakantieoorden. In Schmallenberg slaan we af om onszelf te trakteren op een selectieve slotklim, tot aan het kleine gehucht Jagdhaus. Toen ik boven in Hotel Schäferhof aankwam, had de e-bike-afdeling van ons kleine maar fijne reisgezelschap het derde biertje al besteld. Maar het gezwoeg was het in ieder geval waard. Het hotel is geweldig, net als het uitzicht vanaf het terras. En het feit dat de gastheren adverteren met de slogan “Bijna als op een alpenweide” – nou ja, vergeven; Het voelt echt bijna zo.

De volgende ochtend fietsen we langs de wisentwildernis op de Rothaarsteig, een project dat uniek is in Europa, maar ook behoorlijk omstreden. Overal in de bomen hangen posters die oproepen tot een verbod, omdat de beestjes duizenden beukenbomen hebben gepeld. We krijgen geen bizons te zien vanaf de weg en racen in een apentempo naar Aue. We gaan verder over vrij eenzame districts- en landwegen, deze keer licht bergopwaarts naar de Rijn-Wesertoren op de Stengenberg en uiteindelijk naar beneden naar Kirchhundem en kort daarna naar het zuidelijke uiteinde van de Bigge-dam. Het is altijd een van die dingen met reservoirs: als er weinig water in zit, zien ze er een beetje desolaat uit. Fietsen langs de Biggesee over de autovrije fietspaden is nog steeds leuk, maar we gaan niet naar Attendorn aan de noordkant van het meer. Zoals zoveel grotere steden in het Sauerland wordt ook Attendorn gedomineerd door industrie en handel, mooi is anders.

Over geheime paden, die een vriendelijke Sauerlander ons aan de voet van kasteel Schnellenberg vertelde, gaan we verder het Repetal in. Daar wordt het veel beter met de bewegwijzering. In Finnentrop moet je je weer goed concentreren om de fietspadbordjes te vinden. Als je dan achter de stad de Sauerlandse fietsring opdraait, gaat het hart van de toerfietser sneller kloppen – en blijft de hartslag laag. Naar Eslohe en van daaruit naar Meschede loopt de fietsroute voornamelijk over voormalige spoorlijnen. Je moet maximaal drie procent klimmen, de route is perfect bewegwijzerd en naast de routebeschrijving zijn er informatieborden en zelfs tips voor versnaperingen. Het spreekt voor zich dat de oude spoorlijnen autovrij zijn. Beter dan dit wordt het echt niet!

Als we na 250 kilometer weer in Meschede aankomen, zijn we de slechte bewegwijzering en de giftige hellingen in het Hochsauerland bijna vergeten. Vooral omdat er in Meschede noch een alpenhut, noch een Bavaria-Stadl is en we er al over nadenken of we nog eens terug zullen komen met een Sauerlands biertje en een flinke portie Potthucke, het Sauerlandse “nationale gerecht”.

Het Sauerland maakt deel uit van het Rijnlandse leisteengebergte, de hoogste toppen van de regio liggen in het Rothaargebergte. Met 843,2 meter is de Langenberg de hoogste berg van Noordrijn-Westfalen, de Kahle Asten bij Winterberg is waarschijnlijk de beroemdste berg van het Sauerland, maar met een hoogte van 841,9 meter is het slechts nummer drie van de Sauerlandse toppen. Maar omdat ze op de Kahler Asten een uitkijktoren hebben gebouwd, kun je in het Sauerland niet dichter bij de hemel komen en nergens anders heb je zo’n prachtig panoramisch uitzicht.

In ieder geval in het district Hochsauerland zijn de routes uitdagend; Als je niet goed getraind bent, kun je beter op een e-bike stappen. In totaal moet je op de 250 kilometer bijna 4.000 hoogtemeters overwinnen. De bewegwijzering in het Hochsauerland laat soms te wensen over.

Op het traject van Finnentrop naar Meschede daarentegen is de bewegwijzering voorbeeldig – met veel informatie over de geschiedenis van de regio en tips voor fietsers om te stoppen voor een verfrissing. De oriëntatie werkt ook goed omdat de Sauerlanders daar het beproefde Nederlandse model van knooppunten hebben overgenomen. Op de laatste etappe loopt de route voornamelijk over lage hellingen en goed geasfalteerde voormalige spoorlijnen, terwijl je in het Hochsauerland soms op verharde paden bent, maar ook vrij vaak op vrij grof grind.

Meschede – Remblinghausen – Kirchrarbach – Bödefeld – Siedlingshausen – Olsberg – Elleringhausen – Willingen – Usseln – Titmaringhausen – Winterberg – Westfeld – Oberkirchen – Fleckenberg – Jagdhaus – Aue – Kirchhundem – Flape – Wirme – Silberg – Welschen-Ennest – Oberveischede – Biggesee – Attendorn – Finnentrop – Fretter – Eslohe – Wenholthausen – Berge – Meschede

U kunt de GPX-baan gebruiken voor een fietstocht door het Sauerland Download hier gratis of vind het in de MYBIKE-collectie op komoot.

Met de Deutsche Bahn duurt het ongeveer 4 uur vanuit Hamburg met twee overstappen, van Frankfurt naar Meschede is het 3 tot 4 uur. Reserveer zeker je fiets op de IC of ICE (www.bahn.de). Het duurt ook ongeveer 4 uur met de auto vanuit Hamburg, evenals vanuit Frankfurt. Ten westen van het Sauerland loopt de zogenaamde Sauerlandlinie (A 45), in het noorden loopt de A 44 (tussen Kassel en Dortmund) en de A 46 loopt van Hagen naar Brilon tot in het midden van het “Land van de 1.000 bergen”. Flixbussen, die ook de fietsen vervoeren voor 9 euro (geen e-bikes, geen tandems), stoppen onder andere in Meschede, Winterberg en Brilon.

De Atta-grot bij Attendorn, die ongeveer 400 miljoen jaar geleden werd gevormd, wordt beschouwd als een van de mooiste en grootste druipsteengrotten van Duitsland (www.atta-hoehle.de). Het Museum DampfLandMenschen in Eslohe is niet alleen een aanrader voor technologiefreaks (www.museum-eslohe.de). Mensen met affiniteit voor wintersport kunnen terecht op de Mühlenkopfschanze in Willingen (www.weltcup-willingen.de).

Elk jaar in mei vindt het Bike Festival Willingen plaats, met verschillende wedstrijden en de grootste outdoorbeurs in het mountainbikesegment. willingen.bike-festival.de

Willingen: Hotel Hochheide; Eenvoudig, maar comfortabel, in de lobby mochten een paar interieurontwerpers zich echt uitleven. Grote fietsenkelder, geen restaurant. Tweepersoonskamer/ontbijt vanaf ca. 120 euro, tel. 05632/6060 of 985-0, www.hochheide.com

Jachthuis: Hotel Schäferhof; Dat is hoe Hotel werkt! Prachtig gelegen in het kleine gehucht Jagdhaus, niet ver van Schmallenberg. Mooie kamers met veel hout en aandacht voor detail. Goede keuken, vriendelijke service, geweldig uitzicht vanaf het terras. Tweepersoonskamer/ontbijt vanaf 114 Euro, Tel. 02972/963983-0, www.schaeferhof.com

Niederhelden: Landhotel Repetal; prachtig oud vakwerkhuis in het idyllische Repetal; De inrichting is echter ook behoorlijk verouderd. De keuken daarentegen is echt goed. De typische Sauerlandse Potthucke smaakt net zo uitstekend als de hamburgers en desserts. Tweepersoonskamer/ontbijt vanaf ca. 90 euro, Tel. 02721/9417-0, www.landhotel-repetal.de

Meschede: Hotel von Korff; het door een familie gerunde Hotel von Korff is tegelijkertijd briljant en catastrofaal gelegen. Aan de overkant van het treinstation is het erg handig voor treinreizigers. Maar het ligt ook midden in de onooglijke betonnen woestijn van Meschede. Vriendelijke gastheren, goede keuken. Tweepersoonskamer/ontbijt vanaf ca. 95 euro, Tel. 0291/99140, www.hotelvonkorff.de

Laten we eens beginnen met drinken; enerzijds omdat de Sauerlanders naar verluidt niet in het glas spugen en anderzijds natuurlijk omdat er al zo’n 200 jaar drie bekende grote brouwerijen in de regio gevestigd zijn en bier brouwen. Van Veltins in Meschede is de natuurlijk troebele, lichte Grevensteiner aan te bevelen, de Krombacher brouwerij uit het zuidelijke Sauerland maakt echt goede alcoholvrije tarwe, en Warsteiner is niet “the only real deal”, maar maakt ook een goed, ietwat scherp alcoholvrij bier.

De Sauerlandse keuken is vrij stevig en staat bekend om zijn worstvariaties. Best lekker en met een relatief laag vleesgehalte (zelfs vegetarisch is mogelijk) is de Potthucke, een gerecht dat voornamelijk uit aardappelen bestaat (spek en Mettwurst) en zijn naam (“Dat, wat in de pot zit”) dankt aan het feit dat de aardappelpuree na het bakken in de oven aan de bodem blijft plakken. Een absolute specialiteit is de Atta-kaas, die rijpt in de gelijknamige druipsteengrot bij Attendorn. We hebben ervan genoten als kaas tussen een zeer geslaagde cheeseburger.

ADFC regionale kaart Sauerland van BVA-Verlag, schaal 1:75.000, 8,95 euro

De twee Kompaskaarten 3054 en 3064 (1:70.000) bestrijken samen het hele gebied (7,99 euro), maar worden niet opnieuw uitgegeven. Van de Marco Polo vrijetijdskaart Sauerland-Siegerland (1:110.000) heb je alleen het bovenste gedeelte nodig, 7,99 euro.

Sauerland-Tourismus e. V., Johannes-Hummel-Weg 1, 57392 Schmallenberg, Tel. 02974/96980, www.sauerland.com

Voor zowel Android- als Apple-producten (iOS) kunt u de gratis Sauerland-app downloaden.

Fiets Hegener in Meschede verhuurt zeer degelijke e-bikes van het traditionele Sauerlandse merk Kettler. De Hegeners hebben vestigingen in Schmallenberg, Lennestadt en Eslohe. U betaalt 25 euro per dag. Fahrrad Hegener, Mühlenweg 1, Tel. 0291/1455, www.fahrrad-hegener.de

Oplaadpunten voor e-bikes Langs de route zijn er stops bij de Rhein-Weser Turm, bij de VVV-kantoren in Schmallenberg en Winterberg en bij Hotel Platte in Attendorn. Niet geheel onbelangrijk, want op de hellingen is de accu sneller leeg dan je denkt.