Fietstocht Luxemburg: door Luxemburgs Klein Zwitserland

Vooroordeel nummer één: Luxemburg is vlak. “Je bent niet de eerste die dit gelooft – en hier op het terrein beseft dat je het helemaal mis hebt”, zegt onze vriend Gian Marco Bartolini uit Luxemburg-stad. Een blik om ons heen is genoeg om het tegendeel te bewijzen: we staan op een heuvel in de EU en het bankdistrict van Luxemburg-stad. Aan de overkant troont de oude stad op een rotsachtig plateau. Tussendoor heeft de rivier de Alzette diep in de rots gevreten. “Luxemburg is niet vlak”, zegt Gian Marco: “De bergen zijn gewoon niet hoog en de beklimmingen zijn snel voorbij. Toch kun je hier hard werken.”

De komende vier dagen wil Gian Marco ons zijn thuisland laten zien. Althans het oostelijke deel. Dat brengt ons bij vooroordeel nummer twee: Het Groothertogdom Lëtzebuerg is klein. Natuurlijk, Luxemburg is de op een na kleinste staat van de Europese Unie na Malta, maar de verscheidenheid aan landschappen is vrij groot, legt onze gids uit: “In het noorden ligt de Oesling, die tot de Ardennen behoort.” In de landstaal Lëtzebuergesch heet het middelgebergte Éisleck. We willen de zuidpunt verkennen op dag twee van onze tour. Anders gaat de tocht volledig door het Mullerthal in het oosten van het land, gelegen op de grens met Duitsland.

Waarbij men correct moet zeggen: Mullerthal regio. “Vroeger was het Mullerthal eigenlijk maar één dal, dat zijn naam dankt aan de vele graanmolens langs de Zwarte Ernz”, zegt Gian Marco. Vandaag verwijst dit naar de volledige 200 vierkante kilometer regio tussen Echternach, Beaufort en Larochette. En aangezien de regio ook wel “Klein Luxemburgs Zwitserland” wordt genoemd, is het duidelijk wat we kunnen verwachten: Veel beklimmingen, die soms fris, maar meestal vrij kort zijn, stelt Gian Marco ons gerust.

Luxemburg wordt van oost naar west doorkruist door deze zandstenen kliffen. In de loop van miljoenen jaren zijn de rotsen van het Mullerthal tevoorschijn gekomen uit het zandstrand van een oerzee. Het staat bekend om zijn bizarre kloven en kliffen. Ons plan: de regio in vier etappes verkennen, in een groot circuit vanuit Luxemburg-stad.

Om af te trappen maken we een omweg door de smalle, levendige straatjes van de oude stad, buigen we langs de banktorens en doorkruisen we de institutionele wijk van de EU – een levendige mix, maar in een mum van tijd wordt het stil. Nog geen half uur na onze start rijden we door rustige bossen, afgelegen dorpjes en uitgestrekte velden. We laten onze blik dwalen, oh, wat een panorama!

“Het prachtige landschap is bedrieglijk”, waarschuwt Gian Marco als we stoppen bij het volgende uitzichtpunt. De zogenaamd zacht ogende Luxemburgse permanent in de oostelijke helling wordt doorkruist door diepe dalen. Op de top, golvend heuvelachtig land met weidse uitzichten, maar een verdieping lager, hebben de rivieren Our, Sauer, White Ernz en Black Ernz zich in de grond gegraven en ruige kloven uit de rots gehouwen. Dat maakt fietsen een uitdaging. Want waar het naar beneden gaat, gaat het logischerwijs weer omhoog.

Tot kort voor het einde van de eerste etappe verzamelen we veel hoogte, maar ook heel wat onverwachte indrukken en uitzichten: Er is nauwelijks iets aan de hand op de wegen, maar ze nestelen zich zachtjes tegen de permanent en volgen het landschap, niet andersom. Aangezien meer dan 35 procent van Luxemburg bedekt is met bos, zoals Gian Marco ons uitlegt, rijden we keer op keer door schaduwrijke bossen, om dan ineens op een heuvel met uitzicht uit te komen of voor een kasteel te staan, zoals in Bourglinster, waar de oude, tip-top gerenoveerde muren waken over het dorp en de vallei op een rots.

Het hoogtepunt van de dag is echter het fietspad langs de Witte Ernz, op deWe kunnen het naar het einde toe best goed laten lopen. Via een kleine rotskloof, moerassen en over tal van houten bruggetjes bereiken we onze bestemming Larochette. Nu cheesecake en koffie voor onze grommende magen, zegt Gian Marco, oftewel Kéiskuch mat Kaffi zoals dat heet op darm Lëtzebuergesch. Dit staat net zo goed op het menu in het Café de la Place in Larochette als Portugese specialiteiten. Geen wonder: in Larochette komt bijna 52 procent van de inwoners uit Portugal, legt onze metgezel uit.

“Door de ligging tussen drie grote buurlanden is Luxemburg altijd een immigratieland geweest, een smeltkroes”, vult Gian Marco bij de koffie aan: “Mijn familie kwam in de jaren 60 uit Italië, dus het is logisch met mijn naam”, grijnst hij. In de jaren 1970 emigreerden veel Portugezen naar Luxemburg om daar te werken.

Nog eerder vestigden veel Duitsers uit bijvoorbeeld de Eifel zich in het Groothertogdom, hoewel ze geen grote hindernissen hoefden te overwinnen, althans taalkundig. Het Lëtzebuergesch wordt niet alleen gesproken in het Groothertogdom, maar ook langs de Duits-Luxemburgse grens, in het oosten van de Belgische provincie Luxemburg en in het noordwesten van het Franse departement Moselle. En het is nauw verwant aan het Eifeldialect “De grote golf van Duitse immigratie was in het midden van de 19e eeuw, en er waren ook Fransen, Belgen, enzovoort, en . . .”

Dit is vandaag de dag nog steeds het geval, legt Gian Marco uit, geen wonder, Luxemburg ligt midden in Europa, het grenst aan Frankrijk, België en de Duitse deelstaten Saarland en Rijnland-Palts, mensen spreken Luxemburgs, Frans, Duits – en vele andere talen. “Ik hou van deze diversiteit”, zegt Gian Marco als we afscheid nemen, die thuis in zijn bed wil overnachten terwijl we inchecken bij de plaatselijke jeugdherberg. Het is geen probleem: “Ik doe er 15 minuten over met de trein en alle bussen en treinen zijn gratis – in het hele land. Tot morgen. Äddi.”

De volgende dag staan de Ardennen op de agenda. We doen het liever rustig aan en slingeren een paar kilometer vlak over het rivierfietspad langs de Witte Ernz voordat we de heuvelachtige wereld van de Ardennen induiken en ons weer in het zweet werken. Op een heuvel achter het dorpje Fouhren maken we een kleine stop en genieten van het weidse uitzicht over het land. Een oude man schuifelt ontspannen de weg op en nestelt zich dan tevreden op een houten bankje een paar meter verderop. “Moien”, begroet hij ons opgewekt: “Goedemiddag.”

Hij loopt hier elke dag de twee kilometer van het dorp vandaan, zegt hij: “Het houdt me gezond.” We raken aan de praat. Adolphe Betzen is de naam van de grijsharige man, 93 jaar oud. “Mijn voorouders zijn ook Duitsers, mijn grootvader kwam in 1910 uit de Eifel en kocht de boerderij in het dorp.” De Duitsers kwamen later terug, dit keer als ongewenste indringers die het land bezetten – voor de tweede keer na de invasie in 1914. Ze voerden een politiek van germanisering en rekruteerden de jongeren met geweld voor de Wehrmacht en de Hitlerjugend.

Adolphe Betzen vertelt hoe hij als 15-jarige de Slag om de Ardennen in de Tweede Wereldoorlog meemaakte, de mislukte poging van nazi-Duitsland in de winter van 1944 om de dreigende nederlaag af te wenden: “In de vroege ochtend van 16 december begonnen zware beschietingen van voorbij de Our. De volgende dag rukten de Duitsers op. Boven in ons huis verschansten zich Amerikaanse soldaten, wij burgers zaten allemaal in de kelder. Alles werd aan flarden geschoten. De schuur en stal gingen in vlammen op. De koeien verbrandden levend. De Amerikanen gaven zich over en de Wehrmacht veroverde ons dorp.”

Die beelden van de strijd om zijn vaderland heeft hij vaak in zijn hoofd als hij naar het landschap kijkt, zegt Betzen. “Een donkere tijd, maar gelukkig al lang voorbij. Het Duitse militarisme stierf met de Tweede Wereldoorlog. Het is goed dat we nu samen van dit uitzicht kunnen genieten”, zegt hij bij zijn afscheid. We rollen bedachtzaam verder en schudden alleen onze sombere gedachten van ons af op de lange afdaling naar Vianden.

Het enorme kasteel van Vianden verrijst op een rots boven de vallei van de Our – gewoon sprookjesachtig. Ongeveer 1000 jaarHet is erop gebouwd, zegt Gian Marco, maar we besparen ons liever het bezoek. “Het is erg druk vandaag.” We drinken liever een koel alcoholvrij biertje in de oude stad voordat we teruggaan naar Mullerthal. Eerst altijd lekker vlak langs de Our, de grensrivier tussen Duitsland en Luxemburg.

Maar het wordt al snel weer golvend – oftewel: Mam Velo iwwer Bierg an Dall! Met de fiets over bergen en dalen. In de regio Mullerthal slingeren kleine wegen door dichte loofbossen en langs steile wanden van zandsteen die lang geleden werden blootgelegd door de rivieren Sauer en Schwarze Ernz. De meest kenmerkende gesteenten hebben bizarre namen gekregen, zoals Piteschkummer, Geierslee of Huellee. We vinden het uitgespoelde rotslandschap, gevormd door erosie, gewoonweg spectaculair. “Zelfs vanaf de weg is het Mullerthal iets heel bijzonders”, zegt Gian Marco, “maar om eerlijk te zijn zijn de wandelpaden in het Mullerthal nog mooier, omdat ze diep in de betoverde groene hel leiden. De Mullerthal Trail is zelfs 112 kilometer lang.” Nou, dan hebben we onze bestemming al voor de volgende reis naar Luxemburg!

Het Groothertogdom Luxemburg is een van de kleinste landen ter wereld – en combineert grote contrasten in een klein gebied: hier de metropool Luxemburg-stad met prestigieuze gebouwen, een levendig oud stadsleven en multiculturele flair. Er zijn kleine dorpjes, golvende plateaus en verrassend wilde, dichte bossen vol bizarre rotsformaties, doorkruist door diepe kloven. En het mooiste is het netwerk van autoluwe zijwegen en bewegwijzerde fietspaden, die volop gelegenheid bieden voor dagenlang fietsen. Het fietspadennetwerk beslaat zo’n 640 kilometer en wordt in vijf jaar uitgebreid naar 900 kilometer.

We verkenden vooral de regio Mullerthal, die wordt gekenmerkt door kloven en rotsen, Mëllerdall in het Luxemburgs. In vier dagetappes wilden we de regio in het oosten van het land leren kennen. Het dankt zijn naam aan de vele graanmolens die ooit aan de Schwarze Ernz stonden. Tegenwoordig staat het hele gebied van 200 vierkante kilometer tussen Echternach, Beaufort en Larochette bekend als Mullerthal. Aangezien de regio ook wel “Luxemburgs Klein Zwitserland” wordt genoemd, is het duidelijk wat we kunnen verwachten: Veel beklimmingen, die soms fris zijn, maar meestal vrij kort.

Dag 1: Luxemburg-Larochette, 54 km; ↗ 720 meter
Luxemburg-stad, inclusief de bank- en EU-institutionele districten, is echt levendig en een echte Europese smeltkroes. Vlak voor de stadsgrenzen wordt het ineens stil en landelijk. Over fietspaden en secundaire wegen rijden we naar Bourglinster met zijn middeleeuwse kasteel. Hier begint het Mullerthal met zijn zandstenen kliffen. De Kelten en Romeinen vonden deze al mooi, in ieder geval gebruikten ze de indrukwekkende rotsformaties Härtcheslay bij Godebrange als gebedshuis. Een Romeins reliëf is vandaag de dag nog steeds te zien in de rots. Het fietspad langs de vernieuwde Witte Ernz is echt prachtig. Via een kleine rotskloof en over tal van houten bruggen bereiken we onze bestemming Larochette, waar het kasteel hoog boven het dorp uittorent, bereikbaar via een steile doodlopende weg: Een bezoek is de moeite waard!

Dag 2: Larochette-Beaufort, 46km; ↗ 950 meter
Rustige fietspaden, onverharde wegen, zijwegen – en zeer gevarieerde landschappen! Geen wonder, het gaat de heuvelachtige wereld van de Ardennen in. De vele beklimmingen tellen op tot 950 meter hoogte: je hebt oomph in je benen nodig of een krachtige motor op je fiets. De beloning hiervoor: weidse vergezichten en lange afdalingen zoals die naar Vianden. Daar is het de moeite waard om het kasteel te bezoeken, dat wordt beschouwd als een van de mooiste van Europa. Na een kopje koffie in de oude stad is het terug naar de regio Mullerthal, altijd langs de Our, de grensrivier tussen Duitsland en Luxemburg. Onze bestemming Beaufort ligt echter weer op de top, dus er is nog een laatste klim aan het einde.

Dag 3: Beaufort-Echternach, 51km; ↗ 830 meter
Dicht, schaduwrijk bos. Dan weer weidse uitzichten over golvende heuveltoppen. Kort daarna duik je een zandstenen canyon in voordat het weer bergopwaarts gaat. Kortom, als u zich afvraagt waar de Luxemburgse wielrenners hun klimkunsten vandaan halen, vindt u het antwoord op de Mullerthal-fietsroutes. Het is maar goed dat op weg naar Echternach, de belangrijksteEr zijn ook veel bezienswaardigheden en leuke plekken om te stoppen voor een verfrissing, zoals het treinstation van Bech, dat halverwege de route is omgebouwd tot een brouwerij.

Dag 4: Echternach-Luxemburg, 63 km; ↗ 830m
Mullerthal, Sauertal, Syretal. Ten eerste gaan fietspaden altijd langs de Luxemburgs-Duitse grens langs de Sûre. Voordat we de Syre volgen tot net voor Luxemburg-stad, moeten we echter naar de top bij Born klimmen. Het is goed dat je jezelf van tevoren kunt opfrissen met uitstekende appelcider. Het is verkrijgbaar (ook alcoholvrij) bij de Ramborn-appelpers, die de oude traditie van ciderproductie uit appels uit lokale boomgaarden nieuw leven inblaast – en tegelijkertijd bijdraagt aan het behoud van het culturele landschap dat we op deze dag verkennen.

U kunt de GPS-gegevens voor de fietstocht in Luxemburg downloaden download hier gratis of is te vinden in de MYBIKE Collectie op komoot:

• Kasteel van Bourglinster
• Häerdchesleerots met Gallo-Romeins reliëf bij Godbrange
• Kasteel Felser in Larochette
• Kasteel en oude binnenstad van Vianden
• Kasteel Befort
• Mullerthaler Felsen
• Heringer Millen, toeristisch centrum in de gerestaureerde molen met molenmuseum en versnaperingen, www.mullerthal-millen.lu/de
• Bech Treinstation: Echternacher Brauerei www.echternacher-brauerei.lu/
• Käserei Schmalen (Berdorfer Käse) www.berdorfer.lu/de/
• Berdorfer Eck (natuurvoedingswinkel) berdorfer-eck.lu/en/
• Oude stad van Echternach
• Ramborn Kelterei in Born www.ramborn.com

Ingenieus voor tourplanning in het Groothertogdom: Als u geen rondreis plant, maar een routetour of als u onderweg moe bent, kunt u profiteren van de gratis bussen en treinen door het hele land en uw fiets laten vervoeren.

Luxemburg ligt in het hart van Europa en is gemakkelijk te bereiken per vliegtuig, langeafstandsbus, trein of auto vanuit alle richtingen.

Het klimaat in Luxemburg is gematigd West-Europees, d.w.z. van de lente tot de late herfst zijn de omstandigheden voor fietstochten meestal vrij goed.

Zorgeloos fietsen: bagagevervoer voor fietstochten. www.movewecarry.lu

• Luxemburg Stad: Parc Hotel Alvisse. Grote schuur maar perfect gelegen voor een ongecompliceerde aankomst en vertrek. Ook hier kan de auto stoppen.
  www.parc-hotel.lu
• Larochette: Jeugdherberg, rustig gelegen aan de rand van de stad, eenvoudige kamers, aardige mensen. www.youthhostels.lu/larochette
• Beaufort: Hôtel Meyer, rustig hotel en heerlijke Franse gerechten in Meyer’s Restaurant. www.hotel-meyer.lu
• Echternach: Hôtel Le Petit Poète, prachtige locatie in het centrum, niet stil maar goed ontbijt. www.lepetitpoete.lu

• www.visitluxembourg.com
• www.mullerthal.lu/de